Wirusowe zapalenie wątroby typu B - objawy, diagnostyka, leczenie

WZW B - co to takiego? W jaki sposób diagnozuje się WZW B?

WZW B to skrótowe określenie wirusowego zapalenia wątroby typu B - wywoływanego przez zakażenie wirusem HBV, którego głównym rezerwuarem jest człowiek. Do kontaktu z wirusem, a tym samym do potencjalnego zakażenia, może dojść na skutek:

• kontaktu z krwią nosiciela - w tym podczas przetaczania krwi lub preparatów krwiopochodnych czy korzystania z igieł i innych narzędzi naruszających ciągłość skóry, na których obecny jest wirus (z tym źródłem zakażenia kojarzą się przede wszystkim narkomani, choć sytuacja ryzykowna może nastąpić także podczas wykonywania tatuażu, makijażu permanentnego, piercingu, a nawet u fryzjera - po zacięciu zainfekowanym narzędziem);
• niezabezpieczonych mechanicznie kontaktów seksualnych z nosicielem - materiał zakaźny znajduje się bowiem zarówno w nasieniu mężczyzny, jak i w śluzie wydzielanym przez narządy rodne kobiety;
• transmisji wertykalnej wirusa z matki na płód podczas ciąży (mowa wówczas o zakażeniu wewnątrzmacicznym) lub podczas porodu.

Wyróżnia się kilka grup szczególnie narażonych na zakażenie. Są to przede wszystkim pracownicy ochrony zdrowia, aktywnie uzależnieni narkomani przyjmujący narkotyki drogą dożylną, osoby odbywające stosunki płciowe z wieloma partnerami, a także osoby opiekujące się na co dzień pacjentem z przewlekłą postacią WZW B (domownicy, członkowie rodziny).

Jak przebiega diagnostyka WZW B? Samo zakażenie wykrywa się przy pomocy badań krwi, w tym oznaczeniem powierzchniowego antygenu HBs, który jest wykrywalny nawet przed pojawieniem się objawów WZW B (badanie to można wykonać na przykład w laboratorium ALAB. Aby dowiedzieć się więcej wejdź na stronę: https://www.alab.pl/badanie/hbs-antygen-hbs-wzw-typu-b-v39). Oprócz badań krwi, w diagnostyce wykorzystuje się także inne badania laboratoryjne, a także badania obrazowe (ukazujące zmiany postępujące w obrębie wątroby), a w niektórych przypadkach także inwazyjne (do których należy biopsja wątroby).

WZW B - objawy w ostrym i przewlekłym zapaleniu wątroby typu B

Wirusowe zapalenie wątroby może przebiegać w postaci ostrej lub przewlekłej, przy czym przewlekła postać wirusowego zapalenia wątroby typu B może rozwinąć się u pacjentów, którzy przebyli fazę ostrą (ryzyko jest uzależnione m.in. od wieku pacjenta). W obu tych przypadkach osoba zakażona może nie odczuwać początkowo żadnych objawów, natomiast nie oznacza to, że choroba zawsze przebiega bez symptomów. I tak:

• w ostrej postaci WZW B, w okresie wylęgania choroby (trwającym średnio od 70 do 80 dni) obserwuje się uczucie przewlekłego zmęczenia i osłabienia organizmu, a oprócz tego nudności i wymioty, bóle brzucha, bóle mięśniowo-stawowe i zapalenie wątroby (wraz ze zwiększeniem aktywności enzymów wątrobowych). U niektórych pacjentów dochodzi do rozwoju żółtaczki z cholestazą oraz do rozwinięcia się objawów pozawątrobowych (w tym kłębuszkowego zapalenia nerek czy zespołu nerczycowego);
• w przewlekłej postaci WZW B objawy początkowe mogą przypominać te, które pojawiają się w postaci ostrej (zmęczenie, złe samopoczucie, nudności i wymioty, bóle stawów i mięśni). Oprócz tego u pacjentów stale lub okresowo utrzymuje się żółtaczka, dochodzi do powiększenia wątroby, a w ciężkich przypadkach - do rozwoju marskości wątroby, powikłań pozawątrobowych (guzkowe zapalenie tętnic, kłębuszkowe zapalenie nerek i inne), a nawet do rozwoju raka wątrobowokomórkowego.

Profilaktyka i leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu B. Czy WZW B jest wyleczalne?

Niestety, całkowite usunięcie wirusa HBV z organizmu nie jest możliwe. Celem leczenia wirusowego zapalenia wątroby typu B jest jednak zapobieżenie wystąpienia uszkodzeń wątroby, a w przypadku ich pojawienia się - zatrzymanie lub spowolnienie ich postępu. W postaci ostrej WZW B stosuje się przede wszystkim dietę wątrobową (lekkostrawną), nawodnienie organizmu, a oprócz tego zaleca się pacjentowi odpoczynek i kategoryczne zaprzestanie używania alkoholu. W przypadku żółtaczki przebiegającej z intensywnym swędzeniem podaje się leki przeciwświądowe. Dodatkowo z farmakoterapii wyklucza się leki metabolizowane w wątrobie i/lub mające potencjał do wywoływania cholestazy.

W przypadku postaci przewlekłej WZW B podstawą terapii są leki przeciwwirusowe, które wpływają na ograniczenie procesu namnażania się wirusa, a także jego aktywności, co przekłada się jednocześnie na złagodzenie przebiegu choroby i zmniejszenie ryzyka pojawienia się lub postępowania zmian o charakterze marskości.

Do działań profilaktycznych ukierunkowanych na zapobieganie zakażeniu HBV zalicza się oczywiście ostrożność w zakresie kontaktu z krwią nosicieli, a także zrezygnowanie z kontaktów seksualnych bez zabezpieczenia. Najważniejszym elementem profilaktyki jest jednak szczepienie przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B, które skutecznie chroni pacjenta zarówno przed zakażeniem, jak i ciężkim przebiegiem choroby i powikłaniami.

Źródła:

1. Prof. dr hab. med. J. Juszczyk, Ostre wirusowe zapalenie wątroby typu B [w:] Medycyna Praktyczna, aktualizacja artykułu: 01.02.2019
2. J. Juszczyk, J. Jaroszewicz, B. Walewska-Zielecka, Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B [w:] Interna - Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej online, weryfikacja hasła: 15.07.2024
3. J. Klamann, T. Smiatacz, Diagnostyka wirusowych zapaleń wątroby w praktyce lekarza pierwszego kontaktu [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 2
4. K. Deptuła, Wirusowe zapalenie wątroby typu B. Objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka [w:] Centrum Wiedzy ALAB, alab.pl, dostęp: 10.04.2025
5. Prof. dr hab. n. med. M. Hartleb, dr n. med. J. Musialik, Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B: epidemiologia, historia naturalna i możliwości terapeutyczne [w:] Medycyna po Dyplomie 09/2014
6. Dr hab. n. med. prof. UM K. Tomasiewicz, Szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B [w:] Monografie po Dyplomie 02/2020
7. A. Kopacz, Pułapki w diagnostyce zakażeń wirusowych zapaleń wątroby na przykładzie wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV) - rola badań potwierdzających [w:] Journal of Transfusion Medicine and Hemostasis, tom 9, nr 1 (2016)